در نگاه علمی، دستگاه های موسیقی ایرانی به مجموعه‌ای از چند نغمه (گوشه) اطلاق میشود که با هم در گام، کوک و فواصل نت هم آهنگی دارند. موسیقی ایران دارای هفت دستگاه» و پنج آواز» و در کل، دوازده مایه» است.
اگر بخواهیم این مسأله را به زبانی ساده توضیح دهیم، می‌توانیم بگوییم که دستگاه‌ها» مجموعه‌ای از گوشه‌ها هستند.بین دستگاه‌های مختلف روابطی برقرار است. برخی گوشه‌ها در بیشتر از یک دستگاه دیده می‌شوند که این امر می‌تواند پرده‌گردانی از یک دستگاه به دستگاه دیگر را میسر سازد. اگر چه تعداد دستگاه‌ها دست کم هفت مورد دانسته میشود، اما از نظر فواصل و مد موسیقایی، آنها را به چهار یا پنج گروه تقسیم‌بندی می‌کنند و این اشتراکات فواصل نیز زمینه‌ساز رابطهٔ بین دستگاه‌ها است. از بین دستگاه‌های موسیقی ایرانی، دستگاه شور مهم‌ترین دانسته میشود و موضوع تحقیقات بسیاری نیز بوده‌است. اما دستگاه‌ها» -به شیوه‌ای که ما امروزه آنها را می‌شناسیم- از دوران قاجار در موسیقی ایران معمول شده‌اند و به واسطه‌ی داشتن گوشه‌ها، موسیقی ما را از تمام موسیقی‌های دنیا متمایز می‌کنند. این گوشه‌ها در فرم‌های مختلفی چون پیش‌درآمد، درآمد، چهارمضراب، آواز، تصنیف و رِنگ تقسیم‌بندی می‌شوند.
ادامه مقاله را در "